5 lat Halo, Spitsbergen! Jak zmieniła się w tym czasie Arktyka?

Pięć lat temu powstała rubryka internetowa Halo, Spitsbergen!, która śledzi wydarzenia, zmiany klimatyczne i życie w jednym z najbardziej fascynujących regionów świata. Od tego czasu świat zdążył się znacząco przekształcić, a zmiany te nie ominęły dalekiej północy. Arktyka stała się miejscem, gdzie coraz wyraźniej widać skutki globalnego ocieplenia, a także obszarem rosnącego zainteresowania politycznego i gospodarczego. W piątą rocznicę istnienia serwisu warto przyjrzeć się temu, jak w ciągu ostatnich lat zmienił się ten wyjątkowy region świata.

„Svalbard robi wszystko, żeby zrobić krzywdę albo zabić”. Marcin Dobas o wyprawach fotograficznych i Arktyce, która nie jest dla każdego

Topniejące lodowce i zmieniający się klimat

Jednym z najbardziej niepokojących zjawisk, które zaszły w Arktyce w ciągu ostatnich pięciu lat, jest postępujące topnienie lodowców. Proces ten, zauważalny przecież już wcześniej, w ostatnich latach przyspieszył w dramatycznym tempie. Naukowcy alarmują, że Arktyka ociepla się czterokrotnie szybciej niż inne rejony świata. W efekcie znacząco zmniejszyła się powierzchnia lodu morskiego, a lodowce kurczą się w niespotykanym wcześniej tempie.

Zmiany te mają dalekosiężne konsekwencje. Wzrost temperatur powoduje coraz częstsze ekstremalne zjawiska pogodowe, które dawniej w Arktyce były rzadkością. Zmienia się również charakter opadów. Deszcz pojawia się coraz częściej nawet w miesiącach, które dotychczas charakteryzowały się jedynie opadami śniegu. Te anomalie pogodowe wpływają na życie mieszkańców, przyrodę oraz działalność naukową prowadzoną w regionie.

„Svalbard jest fantastycznym, terenowym laboratorium”. Dr Bartłomiej Luks o badaniach zmian zachodzących w wysokiej Arktyce

Zwierzęta Arktyki w obliczu nowych zagrożeń

Topnienie lodowców i zmiany klimatyczne nie pozostają bez wpływu na arktyczną faunę. Najbardziej zagrożone są niedźwiedzie polarne, które tracą swoje naturalne tereny łowieckie. Coraz częściej można je spotkać bliżej ludzkich osad, gdzie desperacko poszukują pożywienia. W podobnej sytuacji znalazły się morsy, które z powodu zaniku lodu morskiego są zmuszone przenosić się na ląd, gdzie stają się bardziej podatne na drapieżniki i stres spowodowany kontaktami z ludźmi. ,,Na archipelagu Svalbardzie morsy stały się wręcz symbolem niewinności i ofiary rabunkowej polityki człowieka i ludzkiej chciwości” – dodaje National Geographic.

„To kruche środowisko, więc ważne, by o nie dbać”. Khristin Aina Galang Grana i Angie Bardoquillo o życiu na Svalbardzie

Arktyka jako obszar rywalizacji politycznej i gospodarczej

Arktyka od zawsze budziła zainteresowanie naukowców, ale stała się także areną wzmożonej rywalizacji politycznej i gospodarczej. Topniejący lód otwiera nowe szlaki morskie, czyniąc Arktykę coraz bardziej atrakcyjną dla globalnych mocarstw.

Eksploatacja Arktyki to nie tylko kwestia strategicznych wpływów, ale także gospodarki. W tym rejonie znajdują się bogate złoża ropy naftowej i gazu ziemnego, które dla wielu krajów są niezwykle cennym zasobem. Eksploatacja tych złóż budzi jednak ogromne kontrowersje, ponieważ może prowadzić do dalszej degradacji środowiska. Wiele organizacji ekologicznych podkreśla, że Arktyka powinna pozostać obszarem chronionym, a jej zasoby nie mogą być bezrefleksyjnie wykorzystywane.

„Żyjemy daleko na północy i często, jeśli potrzebujemy pomocy, zanim otrzymamy ją z kontynentu, możemy liczyć tylko na siebie” – rozmowa z Sysselmannem Svalbardu Kjerstin Askholt

Postępy w badaniach nad Arktyką

Mimo trudnych warunków Arktyka wciąż pozostaje jednym z najważniejszych obszarów badań naukowych. W ostatnich latach badacze zwrócili szczególną uwagę na zjawisko uwalniania się metanu z wiecznej zmarzliny. ,,W swoich badaniach norwescy naukowcy postanowili skupić się na oszacowaniu, ile metanu znajduje się pod wieczną zmarzliną. Ich obserwacje dotyczyły norweskiego archipelagu Svalbard. Przeanalizowali dane historyczne i dane pochodzące z odwiertów zrobionych tutaj przez przedsiębiorstwa zajmujące się paliwami kopalnymi. Okazało się, że pod wieczną zmarzliną Svalbardu uwięzione są miliony metrów sześciennych metanu, który może migrować pod lodową pokrywą, a następnie uwalniać się do atmosfery” – czytamy na wp.pl.

Glacjolog dr Jakub Małecki: „Przy obecnym kursie ocieplenia stracimy lodowce. Zaczął się smutny czas pożegnań”.  

Odkryto również, że flora Arktyki zaczyna się zmieniać. Wyższe temperatury sprzyjają wzrostowi roślin, które dawniej nie mogły się tu rozwijać.

Dodatkowo, zmniejszająca się ilość lodu sprawia, że Arktyka staje się coraz bardziej dostępna dla statków badawczych, umożliwiając tym samym dokładniejsze analizy zmian zachodzących w tym regionie.

Spitsbergen i jego rosnąca popularność

Spitsbergen, będący jednym z najbardziej znanych obszarów Arktyki, stał się w ostatnich latach coraz popularniejszym miejscem, zarówno dla naukowców, jak i turystów. Longyearbyen, największa osada na wyspie, rozwija się dynamicznie, przyciągając nowych mieszkańców oraz badaczy. Z roku na rok wzrasta także liczba turystów, którzy przybywają, by zobaczyć zorzę polarną, lodowce i dziką przyrodę.

„Ochrona zasobów genetycznych jest równie ważna dla wszystkich krajów”. Biolog Åsmund Asdal o Globalnym Banku Nasion na Svalbardzie

Z jednej strony turystyka przynosi regionowi korzyści ekonomiczne, z drugiej jednak rodzi pytania o jej wpływ na środowisko. Coraz więcej osób podnosi kwestię zrównoważonej turystyki, która pozwoliłaby na zachowanie unikalnego charakteru Arktyki, jednocześnie umożliwiając ludziom jej eksplorację.

Co przyniesie przyszłość Arktyki? Zmiany, jakie zaszły w niej przez ostatnie pięć lat, pokazują, jak dynamicznie zmienia się ten obszar. Topniejące lodowce, przekształcające się ekosystemy i rosnące zainteresowanie polityczne sprawiają, że Arktyka staje się jednym z najważniejszych miejsc na mapie świata.

Źródła:

Teraz Środowisko; Biznes Alert; Tech.wp.pl; National Geographic

Rywalizacja w Arktyce: przesłanki polityczne czy gospodarcze?, Wojciech Janicki, Zakład Geografii Ekonomicznej