„Nie w naszych wodach”. Protest w Longyearbyen przeciwko górnictwu głębinowemu w Arktyce

W dziejach ludzkości nasza planeta była okradana z zasobów naturalnych z nieodwracalnym kosztem poniesionym przez środowisko. Niestety, mimo że głębiny morskie są kluczowe dla zdrowia Ziemi, jesteśmy świadkami rozpoczynającej się gonitwy wydobycia złóż minerałów z dna morskiego. Proces ten może doprowadzić do fatalnych konsekwencji dla oceanów i ludzi, których dobrobyt jest od nich zależny. Natur og Ungdom i Arctic Climate Action Svalbard protestują przeciwko górnictwu głębinowemu w Arktyce. Dzisiaj, 29 maja 2025 roku w Longyearbyen odbyła się pokojowa demonstracja pod nazwą „Nie w naszych wodach”.

„Norwegia rozpoczęła proces eksploracji górnictwa głębinowego, ale dystrybucja licencji jest obecnie wstrzymana do czasu następnych wyborów Stortingu. Oznacza to, że musimy wykorzystać czas do września, aby zwiększyć świadomość społeczeństwa na temat ryzyka związanego z górnictwem głębinowym”, pisze Arctic Climate Action Svalbard w komunikacie prasowym. I dodaje: „Trump podpisał rozporządzenie wykonawcze w celu przyspieszenia wydawania pozwoleń na wydobycie z dna morskiego, co sprawia, że ​​jeszcze ważniejsze jest utrzymanie tej branży poza Arktyką”.

Głębiny morskie pozostają dziewiczym ekosystemem, w dużej mierze nietkniętym przez działalność człowieka. Są ogromne, pokrywają 65% powierzchni Ziemi i stanowią ponad 95% biosfery Ziemi. Ich bioróżnorodność jest porównywalna z różnorodnością lasów tropikalnych.

Towards the abyss, Environmental Justice Foundation

Wydobycie głębinowe: zagrożenia

Górnictwo głębinowe, w skrócie DSM, to pomysł na wydobycie złóż minerałów z dna morskiego. Może stanowić zagrożenie dla ekosystemów i mieć wpływ na występowanie różnorodości biologicznej. Zaburzenie środowiska głębin morskich, będzie niosło ogromne konsekwencje dla życia na Ziemi. Jak miałoby wyglądać gónictwo głębinowe? Ciężkie maszyny orałyby dno morskie w celu ściągania z jego powierzchni minerałów takich jak kobalt, srebro, miedź, mangan. Proces ten zniszczyłby nie tylko dno, ale także tworzyłby trujące dla środowiska osady, rozpraszając je wokół miejsca wydobycia. W komunikacie ACAS czytamy, że „Bezpośrednio w obszarze wydobycia usunięcie i zniszczenie dna morskiego doprowadzi do śmierci organizmów tam żyjących. Jednak również ekosystemy w rejonach oddalonych od obszaru wydobycia mogą zostać silnie dotknięte przez światło i hałas generowany w procesie wydobywczym. Dodatkowo, osady będą się rozprzestrzeniać wokół obszaru wydobycia i mogą zablokować struktury oddechowe i odżywcze organizmów morskich”.

Według raportu Environmental Justice Fundation z 2023 roku, który badał zagrożenia, jakie górnictwo głębinowe stwarza dla naszej planety i dobrobytu całej ludzkości, górnictwo głębinowe może wymazać najstarsze organizmy żywe na planecie. „Pomimo wysiłków podejmowanych przez przemysł górniczy, aby przedstawić górnictwo głębinowe jako czystą alternatywę dla górnictwa lądowego, o minimalnym wpływie na środowisko, niezależne przeglądy dostępnych dowodów naukowych zleconych przez rządy i przeprowadzonych przez organizacje społeczeństwa obywatelskiego, są zgodne co do tego, że górnictwo głębinowe spowoduje potencjalnie poważne negatywne skutki dla środowiska morskiego, jego bioróżnorodności i ekosystemów”, czytamy w raporcie.

Górnictwo głębinowe: co twierdzą zwolennicy

Zwolennicy górnictwa głębinowego są zdania, że może ono przyczynić się do osiągnięcia celów zielonej transformacji. Raport Environmental Justice Foundation podaje: „Ponieważ głębiny morskie zawierają ogromne ilości cennych metali i minerałów, takich jak kobalt, miedź i mangan, które są wykorzystywane w turbinach wiatrowych i akumulatorach samochodów elektrycznych, stały się one bardzo interesujące dla przedsięwzięć wydobywczych. Zwolennicy górnictwa głębinowego, zasadniczo niewielka liczba firm górniczych i rządów mających interesy i powiązania z branżą górnictwa głębinowego, twierdzą, że górnictwo jest konieczne, aby pomyślnie zarządzać transformacją energetyczną na gospodarkę niskoemisyjną”.

Z uzasadnianiem górnictwa głębinowego zieloną transformacją nie zgadza się ACAS: „Ryzykowna inwestycja norweskiego Ministerstwa Energii jest często uzasadniana tym, że materiały z głębin oceanicznych mogą być wykorzystane w zielonej transformacji. Jest to jednak wątpliwe stwierdzenie, ponieważ większość metalicznych związków występujących na norweskim dnie morskim to materiały o bardzo niskim ryzyku zaopatrzenia w kontekście zielonej transformacji, według prognoz Komisji Europejskiej”.

,,Zielona transformacja nie może odbywać się kosztem nienaruszonych ekosystemów. Zagrożenie odporności ekosystemów morskich dla wątpliwych potrzeb materiałowych dla zielonej transformacji nie uwzględnia rzeczywistości kilku powiązanych ze sobą kryzysów.

Arctic Climate Action Svalbard

W komunikacie prasowym wydanym przez Arctic Climate Action Svalbard czytamy też, że „istnieją teorie, że życie na Ziemi powstało w głębinach morskich. Informacje z milionów lat ewolucji są przechowywane w bioróżnorodności i mogą zostać utracone na zawsze, jeśli te ekosystemy zostaną zniszczone. Ekosystemy głębinowe są wyjątkowe, ponieważ przystosowały się do bardzo ekstremalnych warunków. Specjalne społeczności mikrobiologiczne głębin morskich są tak różne od bakterii na lądzie, że ludzki układ odpornościowy nie rozpoznaje większości z nich. Ten zróżnicowany zasób genetyczny może stanowić okazję do opracowania nowych leków, ponieważ wiele leków — w tym prawie 70% leków na raka — pochodzi z natury”.

Ze względu na trudne warunki środowiska, organizmy morskie głębinowe ewoluowały, aby wykazywać unikalne cechy. Niektóre gatunki głębinowe, na przykład, mają wyjątkową długowieczność. Rekin grenlandzki, najdłużej żyjący znany kręgowiec na świecie, może żyć co najmniej 270 lat. Naukowcy odkryli koralowce szacowane na ponad 4000 lat i gąbki mające nawet 11 000 lat – najstarsze żyjące zwierzęta, jakie kiedykolwiek zaobserwowano na Ziemi.

Towards the abyss, Environmental Justice Foundation

ACAS w komunikacie prasowym podkreśla ogromny wpływ różnorodności biologicznej na życie człowieka: „Różnorodność biologiczna wpływa na wszystkie aspekty życia człowieka, ponieważ życie ludzkie jest zakorzenione w usługach ekosystemowych. Różnorodność biologiczna i zasoby genetyczne są najważniejszymi ze wszystkich zasobów, jednak ich wartość jest w dużej mierze zapomniana w decyzjach politycznych i ekonomicznych. Trwający kryzys bioróżnorodności nie jest tak widoczny w debacie publicznej jak kryzys klimatyczny, ale oba są ze sobą powiązane i równie istotne”. Aktywiści zwracają uwagę, że niezwykle istostne jest wydłużenie czasu podmiotów naukowych badających konsekwencje wydobycia głębinowego. „Zagrożenie odporności ekosystemów morskich w celu zaspokojenia wątpliwych materialnych potrzeb zielonej zmiany nie bierze pod uwagę faktu, że kryzysy są ze sobą powiązane. Taka zielona zmiana po prostu nie byłaby zielona. Walczymy o norweskie moratorium na wydobycie z dna morskiego, zgodnie z większością innych krajów europejskich, dopóki nie zostaną przeprowadzone dalsze badania nad ekologiczną rolą ekosystemów głębinowych i potencjalnymi zagrożeniami związanymi z wydobyciem z dna morskiego. Pozostawienie tego procesu podmiotom zmotywowanym komercyjnie, jak ma to obecnie miejsce w pierwszej rundzie licencjonowania, jest nieodpowiedzialne. Należy dać więcej czasu podmiotom naukowym, aby upewnić się, że konsekwencje ekologiczne nie zostaną potraktowane zbyt lekko. Odpowiedzialne zarządzanie oceanami w Norwegii nie może odbywać się w pośpiechu”.

Zdjęcia: Aztrid Novillo

Źródła: Oceanfdn.org; Arctic Climate Action, Raport Environmental Justice Foundation