Monika Subda Svalbard, archipelag położony na Morzu Arktycznym, znany jest z surowych warunków klimatycznych, gdzie życie roślinne musi stawić czoła długim, mroźnym zimom i krótkim, intensywnym latom. W takim ekstremalnym środowisku przetrwają tylko najbardziej odporne gatunki. Jednym z najciekawszych przedstawicieli flory Svalbardu jest tłustosz alpejski (Pinguicula alpina) – mięsożerna roślina, która zdołała zaadaptować się do arktycznego krajobrazu.
Roślina mięsożerna na Svalbardzie: tłustosz alpejski
Jak podaje National Geographic: – Współczesne badania naukowe pokazują, że pozornie dobrze poznane wyspy nadal kryją miejsca pełne tajemnic czekających na zbadanie. Jednym z takich obszarów są wybrzeża Wijdefjorden – najdłuższego fiordu Svalbardu. Zachowały się tam specyficzne warunki środowiskowe, sięgające wstecz do cieplejszego okresu postglacjalnego sprzed ok. 5000 lat. Dzięki nim sąsiednie doliny tworzą reliktową arktyczną oazę. Badania prowadzone w ostatnich latach poskutkowały odkryciami wielu nieznanych wcześniej na archipelagu gatunków. W tym najbardziej na północ wysuniętych siedlisk rośliny mięsożernej – tłustosza alpejskiego (Pinguicula alpina).
Tłustosz alpejski to wyjątkowa roślina, która wykształciła zdolność chwytania i trawienia owadów, aby uzupełniać niedobory składników odżywczych, takich jak azot, w ubogich glebach. W warunkach Svalbardu, gdzie gleba jest szczególnie jałowa, a dostęp do składników pokarmowych ograniczony, ten mechanizm przetrwania ma istotne znaczenie.
Roślina ta jest niewielka, a jej liście są pokryte lepkim śluzem wydzielanym przez gruczoły. Śluz ten działa jak pułapka na drobne owady, które przyklejają się do liścia. Po złapaniu ofiary tłustosz wydziela enzymy trawienne, które rozkładają owada, a roślina wchłania cenne substancje odżywcze. Ta strategia umożliwia tłustoszowi przetrwanie na glebach, które nie dostarczają wystarczająco dużo minerałów.
Ekstremalne środowisko Svalbardu a roślinność
Svalbard to miejsce, gdzie warunki klimatyczne są niezwykle wymagające. Przez większą część roku teren ten jest pokryty śniegiem i lodem, a temperatura utrzymuje się znacznie poniżej zera. Rośliny mają bardzo krótki okres wegetacyjny – zwykle tylko od kilku tygodni do maksymalnie dwóch miesięcy, kiedy temperatury są na tyle wysokie, by umożliwić wzrost i kwitnienie.
Tłustosz alpejski, podobnie jak inne rośliny Svalbardu, musiał zaadaptować się do tych ekstremalnych warunków. Osiągnął to dzięki wykształceniu mechanizmów, które pozwalają mu gromadzić energię i substancje odżywcze w krótkim okresie wegetacyjnym. Jednocześnie mięsożerność jest dla niego kluczową strategią, która umożliwia przetrwanie na glebach ubogich w składniki pokarmowe.
Zagrożenia i ochrona roślin na Svalbardzie
Pomimo swojej wytrzymałości, tłustosz alpejski, jak wiele innych gatunków roślin na Svalbardzie, może być zagrożony przez zmiany klimatyczne. Ocieplenie Arktyki powoduje zmiany w ekosystemach, które mogą wpłynąć na dostępność wody, skład gleb oraz długość okresu wegetacyjnego. Zwiększająca się temperatura może również umożliwić ekspansję nowych gatunków, które mogą konkurować o zasoby z endemicznymi roślinami arktycznymi.
Na szczęście Svalbard jest obszarem o dużej ochronie przyrodniczej. Wiele terenów archipelagu jest objętych ścisłą ochroną, co minimalizuje wpływ działalności człowieka na tamtejsze ekosystemy. Jednak nadal ważne jest, aby monitorować wpływ zmian klimatycznych na roślinność i podejmować odpowiednie działania ochronne.
Znaczenie tłustosza alpejskiego w ekosystemie Svalbardu
Tłustosz alpejski, pomimo swojego niepozornego wyglądu, odgrywa ważną rolę w ekosystemie Svalbardu. Jego zdolność do chwytania owadów i wykorzystywania ich jako źródła azotu stanowi istotny mechanizm adaptacyjny w środowisku, gdzie konkurencja o składniki odżywcze jest niezwykle zacięta. Jest także dowodem na to, jak niezwykłe przystosowania ewolucyjne mogą występować w najbardziej surowych środowiskach na Ziemi.
Ponadto tłustosz alpejski, podobnie jak inne rośliny mięsożerne, przyciąga uwagę badaczy i miłośników przyrody, co może przyczynić się do zwiększenia świadomości na temat unikalnych ekosystemów Arktyki i konieczności ich ochrony.
– To właśnie tłustosz alpejski był głównym celem międzynarodowej ekipy, w której skład weszli między innymi Mateusz Wrazidło, Dominik Bac czy Szczepan Twardoch. Po długim zastoju spowodowanym pandemią koronawirusa, uczestnicy wyprawy spotkali się w miasteczku Longyearbyen [w sierpniu 2022 roku – przyp. red.]. Stamtąd na pokładzie jachtu udali się na eksplorację trudno dostępnych obszarów archipelagu. Cel był jasny: dokonywanie obserwacji i dokumentowanie unikatowej, arktycznej przyrody. Szczególnie zależało im jednak, aby dotrzeć do „oazy” arktycznej bioróżnorodności w sąsiedztwie Wijdefjorden. To tam szukali najbardziej na północ wysuniętych siedlisk P. alpina – wyjaśnia National Geographic.
Tłustosz alpejski to fascynująca roślina mięsożerna, która przetrwała i zaadaptowała się do trudnych warunków klimatycznych na Svalbardzie. Jej unikalny mechanizm odżywiania, polegający na chwytaniu owadów, pozwala jej na życie w ubogich glebach arktycznych, gdzie inne rośliny miałyby trudności z przetrwaniem. To doskonały przykład na to, jak przyroda potrafi dostosować się do najbardziej ekstremalnych środowisk, a jednocześnie przypomnienie, jak ważna jest ochrona tych delikatnych ekosystemów w obliczu zmian klimatycznych.
Źródło: https://www.national-geographic.pl/traveler/adventure/polacy-poplyneli-na-svalbard-w-jednej-z-oaz-rosnie-tam-wyjatkowa-roslina-miesozerna/
Kontynuuj podróż:
- „Żyjemy daleko na północy i często, jeśli potrzebujemy pomocy, zanim otrzymamy ją z kontynentu, możemy liczyć tylko na siebie” – rozmowa z Sysselmannem Svalbardu Kjerstin Askholt
- Głos płynący na Spitsbergen. Rozmowa z Zofią Bunsch-Makarewicz
- „Wojny między psami i niedźwiedziami nie było nigdy”. Tadeusz Makarewicz o wyprawie założycielskiej na Spitsbergen w latach 1957-1958
