Małgorzata Rosiak Postaw kawę autorce: buycoffee.to/halospitsbergen
Podróżujący na Svalbard w sezonie ciemnym z pewnością marzą o zobaczeniu zorzy polarnej. Na Svalbardzie można obserwować ją w zasadzie od końca września. Zorza polarna jest jednym z najbardziej niezwykłych zjawisk naturalnych i obiektem zachwycającym fotografów, zarówno tych profesjonalnych, jak i początkujących. Nim wyruszysz na Spitsbergen w poszukiwaniu zorzy polarnej, zapoznaj się z poniższym kompendium wiedzy.
Zorza polarna: aurora borealis
Zorza polarna to zjawisko świetlne, które powstaje, gdy naładowane cząsteczki ze Słońca zderzają się z atmosferą Ziemi. Niebo mieni się w odcieniach zieleni, różu, fioletu, czy czerwieni. Łacińska nazwa zorzy polarnej Aurora borealis została nadana jej przez Galileusza i pochodzi od imienia rzymskiej bogini świtu Aurory i greckiego słowa boreas oznaczającego północny wiatr. Przypomnijmy, że Boreasz to grecki bóg zimnego, północnego wiatru.
Zorza polarna na Spitsbergenie
Zorza polarna występuje na Spitsbergenie, lecz co ciekawe nie jest to miejsce, w którym zjawisko to występuje najczęściej. Piękne zjawisko zorzy polarnej najczęściej obserwować można w północnej Skandynawii, na Islandii, Grenlandii, czy w północnej Kanadzie. Kiedy na Svalbardzie zapada całkowita ciemność, obserwownie zorzy polarnej możliwe jest całą dobę. Członkowie misji Fram2, która rozpoczęła się 31 marca 2025, badali zorzę z orbity polarnej. Połączyli oni wówczas siły z badaczami UNIS oraz mieszkańcami Svalbardu. Jak podawaliśmy wówczas na łamach portalu halospitsbergen.pl ,,jednym z kluczowych celów załogi był projekt SolarMaX, w ramach którego badacze poszerzali wiedzę na temat tajemniczych rodzajów zorzy polarnej”.
Kiedy zorza polarna na Spitsbergenie?
Na Spitsbergenie zorzę polarną można obserwować już od końca września do połowy marca. W tym roku pierwsza zorza pojawiła się w Longyearbyen 19 września.
Gdzie szukać zorzy w Longyearbyen?
W Longyearbyen zorzę polarną warto obserwować w miejscach, gdzie widoku tego nie zakłócają miejskie światła. Widoczna będzie zatem na przykład w Nybyen przy znaku ostrzegającym przed niedźwiedziem polarnym. Pamiętaj, że opuszczanie miasta bez odpowiedniej ochrony przed dzikim zwierzęciem nie jest bezpieczne. Jeśli nie czujesz się na siłach, by samodzielnie polować na zorzę polarną, skorzystaj ze zorganizowanych wycieczek, oferowanych przez lokalne biura turystyczne. Svalbard Adventures ma w ofercie wycieczkę, podczas której zapolujesz na zorzę polarną, ale i pojeździsz na elektrycznym skuterze śnieżnym.
Co to się tutaj dziać musi zimową porą, kiedy zburzony ocean rzuca swe płynne góry na góry zsiadłe, kiedy bryły lodu rozbijają się z łoskotem o granity, kiedy do tych gromów miesza się wycie wściekłego wiatru i kiedy tę straszliwą i wieczną walkę żywiołów zorza północna oświeca swemi blademi promieniami?
Léonie d’Aunet, Podróż kobiety na Spitzberg
Jak zwiększyć szanse na zobaczenie zorzy polarnej na Spitsbergenie?
Zainstaluj w telefonie aplikacje do śledzenia zorzy. Prognoza zorzy polarnej znajduje się np. w aplikacji Aurora Forecast. Możesz też obserwować svalbardzkie grupy, których członkowie informują się wzajemnie o występowaniu zórz i publikują tu ich zdjęcia. Uruchom kamery uniwersyteckie, dzięki którym możesz obserwować zorzę polarną z poziomu telefonu lub komputera. Jedna z kamer UNIS to całodobowy zapis Longyearbyen, oczywiście rejestrujący również niebo. Druga z nich działa wyłącznie w trakcie nocy polarnej, jednak również jest fantastycznym narzędziem do monitorowania svalbardzkiego nieba.
Zorza polarna na zdjęciach
Zorza polarna na zdjęciach często wygląda bardziej spektakularnie niż na żywo. Dlaczego tak się dzieje? Aparaty fotograficzne rejestrują światło inaczej niż ludzkie oko. Podczas fotografowania zorzy, zwłaszcza przy długim czasie naświetlania, aparat zbiera więcej światła niż oczy. Dodatkowo często zdjęcia zorzy polarnej są edytowane w programach graficznych. Poprawienie ekspozycji i kontrastu sprawia, że zorza wydaje się intensywniejsza niż na żywo. Ze zdjęcia, na którym pozornie nie widać zorzy można uzyskać takie, którę tę zorzę ukazuje. Oczywiście natura dostarcza również takie spektakle, które nie wymagają edycji, są równie intensywne, co emocje towarzyszące ich obserwowaniu.
Jak uchwycić zorzę polarną na zdjęciu? Ustaw aparat na statywie w trybie manualnym. Przysłonę otwórz maksymalnie szeroko (np. f/2.8), czas naświetlania ustaw np. 10–15 sekund, a czułość ISO na 800–3200. Im ciemniej, tym wyższe ISO.
Jak obserwować zorzę polarną na Spitsbergenie?
Obserwacja zorzy polarnej na Svalbardzie wymaga odpowiedniego przygotowania. Mowa tu zarówno o odzieży, jak i sprzęcie, jeśli chcesz nie tylko podziwiać, ale i fotografować. Przy dobrych wiatrach możesz spędzić na zewnątrz nawet ładnych parę godzin. Piszę te słowa z perspektywy osoby, która pewnego grudnia wybiegła na zorzowy teatr potykając się o sznurowadła i własną głupotę. Ze skostniałymi z zimna palcami, uwięziona we wzruszeniu i zachwycie przytulałam się do myśli, że drugi raz światła nie będą już takie same. Odzież przydatna do obserwowania zorzy polarnej na Spitsbergenie:
- Warstwa podstawowa: bielizna termoaktywna np. z wełny merino. Musi dobrze przylegać, oddychać i odprowadzać pot.
- Warstwa izolacyjna: wełniany sweter, kurtka puchowa typu light down. Zajrzyj do lumpeksu. Swój norweski sweter z wełny renifera kupiłam przed kilku laty i zdaje się, że jeszcze długo się z nim nie rozstanę.
- Warstwa zewnętrzna: gruba, ocieplana kurtka zimowa i spodnie trekkingowe (lub narciarskie). Ta warstwa ma za zadanie chronić przed wiatrem i ewentualnie śniegiem lub deszczem.
- Akcesoria: ciepła czapka zakrywająca uszy, rękawice np. z wełnianym wkładem, komin lub kominiarka, skarpety wełniane (na dłuższe posiadówki w dwóch warstwach).
- Solidne buty zimowe.
Sprzęt przydatny do obserwowania zorzy polarnej:
- Termos.
- Raczki, jeśli pędzisz do Nybyen z centrum Longyearbyen, a droga jest pokryta lodem.
- Pasy odblaskowe: wymagane w miesiącach ciemnych.
- Mata do siedzenia lub izolacja pod nogi, jeśli planujesz dłuższą obserwację w jednym miejscu.
- Przed wyjściem posmaruj twarz tłustym kremem. Polecam krem z apteki o wdzięcznej nazwie Elobaza.
Sprzęt do fotografowania zorzy polarnej, który może być przydatny poza aparatem:
- Statyw.
- Pilot/wężyk spustowy (jeśli nie masz, włącz funkcję opóźniania, by nie poruszać aparatu przy naciśnięciu spustu migawki.
- Zapasowe baterie.
Zorza polarna: ciekawostki
Zorza polarna występuje nie tylko na północy. W naturze istnieje również południowa zorza polarna. Aurora australis występuje w górnych warstwach atmosfery nad biegunem południowym.
Zorzę polarną na Spitsbergenie możesz zobaczyć również w ciągu dnia. Chodzi oczywiście o miesiące nocy polarnej, kiedy ciemno jest całą dobę.
W kulturach rdzennych zorza była postrzegana jako przejaw świata duchowego. Niektórzy wierzyli, że są to dusze przodków lub zmarłych.
Od niedawna wyjątkową aktywność zorzy polarnej obserwuje się również w Polsce.
Choć przez wiele lat uważano to za mit, badania wykazały, że zorze mogą czasami powodować dźwięki takie jak trzaski czy szumy. Mechanizm nie jest jeszcze do końca poznany. Profesor Laine oraz jego współpracownicy wykazali, że dźwięki zorzy występują częściej niż uważano, i nie zawsze towarzyszy im widoczna zorza.
Inne planety z atmosferą i polem magnetycznym, jak Jowisz czy Saturn, także mają swoje zorze. Są one nawet silniejsze i bardziej spektakularne niż ziemskie.
Często zadawane pytania na temat zorzy polarnej
Ile trwa noc polarna na Spitsbergenie?
Noc polarna na Spitsbergenie trwa od połowy listopada do końca stycznia. Jest poprzedzona zjawiskiem niebieskiego światła. Czas ten zwany jest również tussmørket, co w tłumaczeniu z języka norweskiego oznacza zmierzch lub półmrok. To czas dnia, kiedy światło jest już słabe, ale nie jest jeszcze całkowicie ciemno. Występuje ono również po zakończeniu nocy polarnej. Pora ciemna na Spitsbergenie trwa tu natomiast połowy października do połowy lutego.
Jak sprawdzić czy będzie zorza
Obecność zorzy polarnej można sprawdzić w aplikacji Aurora Forecast. W Longyearbyen natomiast warto skorzystać z kamer UNIS.
Jak długo trwa zorza polarna
Zorza polarna może trwać od kilkunastu minut do kilku godzin.
Czy zorzę polarną widać gołym okiem?
Tak, zorzę polarną można zobaczyć gołym okiem w zależności od warunków pogodowych i intensywności zorzy. Zorza może wyglądać jak zielonkawe, białe, różowe lub fioletowe smugi światła na niebie.
Czy zorza polarna jest niebezpieczna?
Nie zorza polarna nie jest niebezpieczna i jest to naturalne zjawisko świetlne występujące w naturze. Choć niegdyś wierzono, że są to duchy zmarłych, nie stanowi ona zagrożenia dla człowieka.
Czy psy widzą zorzę polarną
Mimo że naukowcy nie zbadali jeszcze postrzegania zorzy polarnej przez psy, istnieją inne badania, które mogłyby wskazywać, że psy najprawdopodobniej widzą zorzę polarną. Jest to zjawisko świetlne, więc mogą zauważyć ruchy i zmiany jasności na niebie. Mogą zauważać też poruszające się pasma na niebie, choć tylko w dwóch kolorach.
chciałabym zobaczyć