Monika Subda To miasto jest niczym prezent obwiązany zieloną wstążką zorzy polarnej, którą ktoś na końcu przeciągnął nożyczkami, zawijając finezyjnie końce. Zorza daje pewność, że słońce skrywa się gdzieś tam, za górami. Wokół ciemno i bezpiecznie. Horyzont zniknął na dobre i nie pozostaje nic innego, jak tylko wygodnie się umościć. Teraz nie ma już rozróżnienia na dzień i noc, napisała o Spitsbergenie Ilona Wiśniewska w swoim reportażu „Białe”. Ta największa autonomiczna wyspa Norwegii położona w archipelagu Svalbard na Morzu Arktycznym, od lat budzi zainteresowanie turystów. Jej surowy krajobraz i fascynująca historia sprawiają, że miejsce to staje się dla podróżnych prawdziwym Arktycznym Rajem.
Położenie geograficzne Svalbardu
Svalbard tworzy kilkanaście większych i mniejszych wysp, z których największe to Spitsbergen, Edgeøya, Barentsøya i Prins Karls Forland. Archipelag leży między 74° a 81° szerokości geograficznej północnej oraz 10° a 35° długości geograficznej wschodniej. Znajduje się około 600 km na północ od Półwyspu Skandynawskiego. Jego linia brzegowa liczy 3587 km.
Svalbard składa się z około 2/3 lądów i 1/3 lodowców. Wyspy cechują się surowym klimatem arktycznym oraz tundrowym krajobrazem. Ich populacja szacowana jest na około 2,9 tys. mieszkańców, z czego stolicę Svalbardu, Longyearbyen, zamieszkuje 2,5 tys. osób.
Na wyspie znajdują się również Polskie Stacje Polarne:
- Stacja Polarna im. Stanisława Baranowskiego Uniwersytetu Wrocławskiego
- Stacja Polarna Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
- Polska Stacja Polarna Hornsund im. Stanisława Siedleckiego
- Stacja Polarna „Petuniabukta” Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Noc polarna na Svalbardzie
Ze względu na swoje położenie na północ od koła podbiegunowego, Svalbard doświadcza zjawiska polarnego dnia i nocy. Podczas polarnatt (z norw. „noc polarna”) w Longyearbyen przez dwa i pół miesiąca nie wschodzi słońce. Całkowita ciemność nie pozwala zatem na rozróżnienie dnia od nocy.
Gdy się już człowiek przyzwyczai do ciemności, dziwnie się robi na myśl o powrocie światła. Bez słońca wszystko jest określone, wiadomo, że nigdzie dalej się nie pójdzie. Można łatwiej sobie wtedy poukładać przestrzeń. Ciemno jest na swój sposób wygodne.
Ilona Wiśniewska
Polarnatt zaczyna i kończy się widowiskowym zmierzchem. Słońce znajduje się wtedy poniżej horyzontu, jednak na niebie można dostrzec niebieskie i czerwone smugi światła.
Lato polarne (norw. „polarsommer”) charakteryzuje się z kolei tym, że słońce miesiącami nie zachodzi. W rejonie Hornsundu dzień polarny trwa od 22 kwietnia do 21 sierpnia, czyli o około 2 tygodnie dłużej niż nieprzerwana noc polarna. Różnica wynika z zakrzywienia promieni słonecznych przy przechodzeniu przez atmosferę ziemską. Słońce, będące w rzeczywistości jeszcze nieznacznie poniżej horyzontu, staje się już widoczne nad nim.
Historia odkrycia Svalbardu
Svalbard znali już prawdopodobnie Wikingowie, jednak Wyspy zostały odkryte ponownie w 1596 roku przez Holendra, Willema Barentsa. Od końca XVIII wieku wykorzystywano je jako bazę ekspedycji na biegun północny.
Jednym z najważniejszych momentów w pasjonującej historii Svalbardu jest podpisanie Traktatu Spitsbergeńskiego w 1920 roku w Paryżu. Na mocy umów międzynarodowych archipelag stanowi własność Królestwa Norwegii, ale państwa-sygnatariusze mają równe prawo do korzystania z zasobów naturalnych Svalbardu i prowadzenia na jego terenie badań naukowych.
Svalbard: przyroda i krajobraz
Lodowce
Lodowce pokrywają około 60% archipelagu Svalbard. Olbrzymie masy lodu niestety systematycznie topnieją od lat 80. XX wieku z powodu postępującego ocieplenia klimatu. W lipcu 2020 roku odnotowano na Spitsbergenie najwyższą temperaturę w historii pomiarów. Termometry wskazały aż 21,7℃.
Tundra
W większości obszarów Svalbardu występuje tundra, charakteryzująca się niską roślinnością, krótkim okresem wegetacyjnym i niskimi temperaturami.
Flora
Pomimo trudnych warunków, panujących na Svalbardzie, różnorodność roślin jest tam imponująca. Turyści mogą zobaczyć na archipelagu m.in. mchy, porosty, niskie krzewy i około 130 rodzajów kwiatów. Należą do nich np. skalnice, pięciorniki, dębiki ośmiopłatkowe, brodawniki i wełnianki.
Fauna
Pod względem gatunkowym fauna na Svalbardzie jest uboga, jednak liczna. Na lądzie żyją renifery spitsbergeńskie, lisy polarne, oraz około 3 000 niedźwiedzi polarnych. W sąsiedztwie wody spotkać można z kolei foki pospolite, wąsate czy grenlandzkie, morsy, a także nerpy. Do gatunków typowo wodnych, czyli żyjących w morzu, należą sporadycznie występujące: delfiny, walenie karłowate, orki i kaszaloty.
Ptaki
Archipelag Svalbard to ważne miejsce dla ptaków migrujących, a także gatunków, które tam gniazdują. Występują tam m.in. maskonury, nurzyki, alczyki, kaczki i rybitwy. Szacuje się, że na Wyspach żyje około 109 gatunków ptaków.
Svalbard to surowa i trudna do zdobycia kraina, gdzie uwarunkowania atmosferyczne mogą być ekstremalne. Z tego powodu podróżujący muszą być przygotowani na zmienne warunki pogodowe i przestrzegać surowych przepisów dotyczących ochrony środowiska. Ten Arktyczny Raj gwarantuje jednak unikalne doświadczenia dla turystów i badaczy z całego świata.
Zdjęcia: Małgorzata Rosiak
