Małgorzata Rosiak 11 lipca 1897 roku o godzinie 2.25 szwedzki podróżnik Salomon August Andrée, fotograf Nils Strindberg, inżynier Knut Fraenkel podjęli drugą próbę lotu balonem do bieguna północnego. Krótko po wylocie ze Spitsbergenu balon „Orzeł” rozbija się o lód. Odkrywcy udają się w niebezpieczną wędrówkę. Po trzech miesiącach docierają na Wyspę Białą (Kvitøya) znajdującą się na wschód od północnego Svalbardu. Świadomi zbliżającej się nocy polarnej, rozbijają namiot z nadzieją przeżycia do wiosny. Mają strzelby, leki i zapasy jedzenia oraz sprzęt, na którym można je przyrządzić, wełniane swetry i futrzane czapki. Umierają jednak zanim zdążą rozpakować sanie i do dziś pisarzom i badaczom polarnym, mimo wielu teorii, nie udało się jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, dlaczego.
Odgłos, który nie cichnie. Wiatr polarny nie ma się od czego odbić. Ostry zgrzyt metrowych pokładów lodu, który pęka i się kruszy. W kieszeniach trzymają gwizdki, ponieważ nikt nie usłyszałby ich wołania, gdyby wpadli do wody.
Ich szczątki wraz z dziennikami oraz kliszami fotograficznymi i sprzętem podróżniczym przez trzydzieści trzy lata spoczywają w śniegach Spitsbergenu aż do odnalezienia ich w 1930 roku. Wyprawa ta pozostawiła wiele pytań, lecz mimo to dokładnie po stu latach, trudu odpowiedzi podjęła się Bea Uusma. Śladami ekspedycji podążała połowę swojego życia, ale jej ciekawość nigdy nie została zaspokojona. Tę niezwykłą drogę zamknęła w książce „Ekspedycja. Historia mojej miłości”.
W historii polarnej mnóstwo jest bohaterskich wypraw. Pod koniec XIX wieku, kiedy Arktyka i Antarktyka wciąż stanowiły białe plamy na mapie świata, wielu mężczyzn odważnie wyruszało ku wielkiemu nieznanemu lądowi. Twardzi faceci ze szronem na brodach – Nansen, Amundsen, Nordenskiöld, którzy po potwornych wyrzeczeniach wracali jako narodowi bohaterowie. Medale od króla. Szczęśliwe zakończenia. Ekspedycja Andree’go była zupełnie inna. Z perspektywy czasu widać, że nigdy nie powinna była wyruszyć.
O wielkiej nadziei, marzeniu mapowania okolic bieguna północnego i niezwykłej woli przetrwania, doprowadzającej do zapisania się w historii dziejów odkrywców, pisał też francuski producent balonów Henri Lachambre i jego siostrzeniec Aleksy Machuron. „Au pôle nord en ballon” przetłumaczono na siedem języków. I tak w polskim przekładzie podróżnicy wyruszają „ku biegunowi ze Szpicberga, śnieg pada dużemi płatami, a poblizkie góry tworzą obraz dziki i wspaniały”. „Balonem do bieguna” autorstwa H. Lachambre to emocjonująca i wciągająca opowieść o niezwykłej wyprawie na biegun północny. Lachambre, jako doświadczony baloniarz wprowadza nas w świat balonów, techniki ich konstrukcji i trudności związanych z prowadzeniem takiej ekspedycji w tamtych czasach.
Angażującym czytelnika aspektem tej książki będzie oczywiście samo przedsięwzięcie – próba dotarcia do bieguna północnego balonem. Lachambre wspaniale opisuje dążenie Andree’go i jego towarzyszy do osiągnięcia tego celu. Opisy krajobrazów arktycznych i wewnętrzne monologi autorów pozwalają nam wczuć się w ich emocje, lęki i nadzieje. To nie tylko opowieść o odwadze i determinacji, ale również o pasji do odkrywania nieznanych terenów. Techniczne szczegóły dotyczące budowy balonu mogą być trudne do zrozumienia dla czytelnika bez wiedzy w tej dziedzinie, jednakże, mimo to, powinna pozostać inspirująca dla każdego, kto interesuje się historią odkryć i wypraw polarnych.
Chcąc przyjrzeć się jeszcze dokładniej wyprawie, warto przeczytać książkę „Tragedia wśród lodów. Pamiętnik wyprawy S. A. Andree’go do bieguna”, wydaną na podstawie odnalezionych w 1930 roku dzienników podróży Andrée’go, Strindberga i Fraenkla. W 1982 roku Jan Troell wyreżyserował film ,,Lot orła” na podstawie powieści Pera Olofa Sundmana ,,Podróż napowietrzna pana inżyniera Andrée, próba zrekonstruowania historii wyprawy balonowej Andréego”. Pokaźną kolekcję eksponatów z wyprawy obejrzeć można w szwedzkim Grenna Museum. Kolekcja deponowana jest w Fundacji Muzeum Grenna od 1944 roku.
