Przyroda Svalbardu: zwierzęta i rośliny

Svalbard jest szczególnym miejscem na mapie świata. Ten archipelag leżący na Ocenie Arktycznym to surowa kraina lodu i skał, gdzie przyroda musiała się przystosować do ekstremalnych warunków. Svalbard stał się zatem swoistym domem dla unikalnej fauny i flory, a niedźwiedzie polarne, renifery svalbardzkie i ptaki morskie to tylko niektóre z charakterystycznych gatunków, które można spotkać na tym tajemniczym obszarze.

Przyroda Svalbardu: zwierzęta lądowe

Niedźwiedź polarny (Ursus maritimus)

Niedźwiedź polarny jest symbolem Arktyki i jednym z najbardziej rozpoznawalnych gatunków zwierząt związanych ze Svalbardem. To potężny drapieżnik, który doskonale przystosował się do życia w ekstremalnych warunkach arktycznych.

Jego biała sierść pełni rolę nie tylko kamuflażu, ale także izolatora cieplnego. Pod nią kryje się warstwa tłuszczu, która pomaga utrzymać ciepło ciała w mroźnych temperaturach. Charakterystyczne czarne nosy niedźwiedzi polarnych pełnią z kolei funkcję radiatora ciepła, pomagając regulować temperaturę organizmu.

Głównym źródłem pożywienia dla niedźwiedzi polarnych są foki, zarówno wąsate jak i obrączkowane. Niedźwiedzie polują na nie przede wszystkim z powierzchni lodu morskiego. Ich znakomity zmysł węchu pozwala im wykrywać foki znajdujące się pod lodem, nawet z odległości 1 km. To zdolność jest kluczowa, ponieważ zwierzęta te stanowią podstawowy składnik diety niedźwiedzi polarnych, dostarczając im niezbędnych kalorii i składników odżywczych.

Wrażenie, że futro niedźwiedzia polarnego ma barwę kości słoniowej z perłowym odcieniem, powstające, gdy obserwujemy zwierzę w naturze, jest następstwem załamania promieni słonecznych w zewnętrznej warstwie jego włosów (wskutek tego samego zjawiska chmury wydają się nam białe). Jednak same włosy są, w sensie optycznym, przezroczyste albo pozbawione barwy.
Arktyczne marzenia, Barry Lopez

Szacuje się, że obecnie żyje na Svalbardzie około 3 tys. niedźwiedzi. Niestety, ich gatunek stoi obecnie w obliczu zagrożeń, wynikających z postępujących zmian klimatu. Topnienie lodów morskich skraca czas, w którym niedźwiedzie mogą polować na foki i gromadzić zapasy tłuszczu na okres letni, kiedy ich dostęp do pożywienia jest ograniczony. IUCN, czyli Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody ostrzega, że konsekwencje będą poważne i za około 50 lat z archipelagu mogą zniknąć wszystkie niedźwiedzie polarne.

Na Svalbardzie białe drapieżniki są objęte ścisłą ochroną, co oznacza, że nie można ich zastrzelić, jeśli nie stanowią zagrożenia dla życia ludzkiego. W obliczu spotkania niedźwiedzia polarnego, posiadanie broni może zatem stanowić środek ochronny, ale podlega rygorystycznym przepisom i regulacjom.

Renifer svalbardzki (Rangifer platyrhynchus)

Renifer svalbardzki to podgatunek renifera tundrowego, który można spotkać na surowych obszarach archipelagu. Stanowi unikalny przykład ewolucji, dostosowując się do trudnych warunków arktycznych. Pomimo ekstremalnych temperatur i krótkich okresów wzrostu roślin, zwierzęta te znalazły sposoby na przetrwanie, odgrywając ważną rolę w ekosystemie Arktyki.

„Ochrona zasobów genetycznych jest równie ważna dla wszystkich krajów”. Biolog Åsmund Asdal o Globalnym Banku Nasion na Svalbardzie

Renifery svalbardzkie są znacznie mniejsze od swoich krewnych z bardziej południowych obszarów. Mają krótsze nogi i bardziej krępą budowę ciała. Te cechy pozwalają im na minimalizowanie utraty ciepła w mroźnych temperaturach i lepsze przystosowanie do ruchu po zaśnieżonych terenach. Ich oczy są doskonale przystosowane do widzenia w warunkach o zmiennej ilości światła, tak charakterystycznych dla Arktyki.

Renifery na Svalbardzie są roślinożerne. W okresie letnim, gdy tundra jest częściowo odsłonięta z pokrywy śnieżnej, poszukują mchów, porostów, niskich krzewów i roślin kwitnących, które stanowią ich główne źródło pożywienia. W zimie, kiedy dostępność pożywienia jest ograniczona, wykorzystują zdolność drążenia w pokrywie śnieżnej, aby dotrzeć do roślin znajdujących się poniżej.

Dlaczego renifery i podróżnicy dobrze się rozumieją? Ponieważ dzikie renifery tundrowe to również podróżnicy. Podczas arktycznego lata wędrują w poszukiwaniu roślin zielonych po całej Arktyce.
Ciepły dotyk Arktyki, Wiesława Regel

Zwierzęta te są podobnie jak inne gatunki arktyczne narażone na skutki zmian klimatycznych. Ich przetrwanie jest ściśle związane z zachowaniem ekosystemu tundry arktycznej. Działania ochronne, takie jak restrykcje dotyczące polowań i ochrona siedlisk, są niezbędne dla zapewnienia im przyszłości na Svalbardzie.

Lis polarny (Vulpes lagopus)

Lis polarny, inaczej piesiec lub piesak to mały ssak o krępym ciele i charakterystycznej białej sierści, która służy jako doskonały kamuflaż w środowisku pokrytym śniegiem i lodem. Jednak – w przeciwieństwie do innych zwierząt – biała sierść lisa polarnego ma zdolność zmiany koloru w zależności od pory roku. Latem może przybierać szary lub brązowy odcień, co pomaga mu utrzymać maskujący efekt w bardziej otwartych terenach tundry.

Lisy polarne są drapieżnikami, a ich dieta obejmuje głównie gryzonie, ptaki, jaja, padlinę oraz owady. Dzięki doskonałemu zmysłowi węchu potrafią wykrywać pożywienie pod warstwą śniegu.

Podobnie jak wiele innych gatunków arktycznych, lisy polarne stają w obliczu zagrożeń związanych ze zmianami klimatycznymi. Topnienie lodów morskich skraca okres polowania i utrudnia im zdobycie pożywienia. Obecnie lis polarny nie jest jednak uważany za zagrożony gatunek.

Przyroda Svalbardu: zwierzęta wodne

Svalbard, choć zdominowany przez lodowe obszary i arktyczne krajobrazy, ma również bogatą różnorodność zwierząt wodnych, które przystosowały się do życia w tych ekstremalnych warunkach.

Foka pospolita

Dostosowała się do życia w wodach o niskiej temperaturze, wykorzystując swoją grubą warstwę tłuszczu jako izolację termiczną. Jej pożywienie stanowią głównie ryby. Mimo że obecnie foki nie są uważane za zagrożony gatunek, zmiany w środowisku, takie jak topnienie lodów, mogą znacząco wpłynąć na ich populację.

Mors arktyczny (Odobenus rosmarus)

Morsy to masywne ssaki morskie, które można spotkać wokół wybrzeży Svalbardu. Charakteryzują się masywnymi ciałami i długimi kłami, które wykorzystują do przyczepiania się do lodu i do wspinania się na brzeg. Morsy są społeczne i często gromadzą się w koloniach.

Wieloryb arktyczny

Choć wieloryby rzadko spotyka się w okolicach Svalbardu, to w pewnych okresach można zobaczyć na przykład narwale. Te niezwykle charakterystyczne gatunki mają długi, spiralny kieł, który przypomina róg. Narwale są znane ze swoich długich wędrówek w poszukiwaniu pokarmu i siedlisk. Przez większą część roku prowadzą półnomadyczny tryb życia, migrując z rejonów bogatych w pożywienie do tych, które są bardziej dostępne w okresie lata. To sprawia, że ich ruchy i zachowania są dość tajemnicze dla badaczy.

Przyroda Svalbardu: ptaki morskie

Svalbard to raj dla miłośników ptaków. Na wyspach znajdują się niezliczone kolonie, które gromadzą się tu w celu rozmnażania i wypoczynku. Na archipelagu występują m.in.:

alki: nurzyk, nurzyk polarny, nurnik, alczyk, maskonur
mewy: mewa blada, mewa trójpalczasta, mewa srebrzysta, mewa modrodzioba, mewa siodłata wydrzyki: wydrzyk tęposterny, wydrzyk ostrosterny, wydrzyk długosterny, wydrzyk wielki
kaczki: edredon, turkan (edredon okazały), lodówka
rybitwa popielata
płatkonóg szydłodzioby
biegus morski
śnieguła

Flora Arktyczna

Mimo surowych warunków klimatycznych, flora Arktyki i Svalbardu posiada pewne unikalne i przystosowane do życia w ekstremalnych warunkach gatunki roślin. Tundrowe krajobrazy pokrywają się kolorowymi kwiatami w krótkim okresie letnim. Rosną tu m.in. głównie niskie krzewinki, mchy, porosty i niektóre rośliny kwitnące, takie jak krzewinka arktyczna.

Rośliny te muszą radzić sobie z krótkim okresem wzrostu, niskimi temperaturami, i trudnymi warunkami glebowymi. Pomimo tych wyzwań, różnorodność roślin na Svalbardzie jest interesująca i stanowi ważny element ekosystemu arktycznego.

Mchy i porosty

Mchy i porosty dominują w krajobrazie Svalbardu, tworząc kolorową warstwę na skalistych powierzchniach i glebach. Stanowią one ważne źródło pokarmu i schronienia dla wielu organizmów, a także pomagają zatrzymać wilgoć.

Rośliny kwitnące

Pomimo trudnych warunków, na Svalbardzie można spotkać pewne gatunki roślin kwitnących. Przykłady to głównie niskie rośliny, takie jak:

Głodek: Roślina ta ma kwiaty przypominające dzwonki i występuje w różnych kolorach.
Skalnica: Charakteryzuje się kwiatuszkami w kształcie kuli, które rozwijają się tuż nad ziemią, aby zminimalizować działanie wiatru.
Stokłosa: Ma delikatne kwiaty przypominające kłosy i jest dostosowana do życia w warunkach zimna i wiatru.
Mak svalbardzki: Ma białe i żółte kwiaty i rośnie na wysokość 25 cm

Ochrona Przyrody na Svalbardzie

Przyroda Svalbardu ma szczególne znaczenie przyrodnicze, dlatego podlega surowym regulacjom ochrony. Tylko niewielka część wysp jest dostępna dla turystów, aby minimalizować ich wpływ na ekosystemy.

Kontynuuj podróż:

Zdjęcia: Małgorzata Rosiak