Małgorzata Rosiak Na Svalbardzie żyje zwierzę tak niezwykłe, jak otoczenie, w którym przyszło mu się odnaleźć. Renifer svalbardzki (Rangifer tarandus platyrhynchus), podgatunek renifera tundrowego, to istota ukształtowana przez ekstremalne warunki archipelagu Svalbard. Jest bardzo dobrym przykładem wpływu środowiska na ewolucję gatunków. Ciało renifera svalbardzkiego jest mniejsze od kontynentalnych krewniaków, co wynika z adaptacji do trudnych warunków, w których żyje. Krótsze nogi i bardziej krępa budowa ciała pozwalają mu zachować cenne ciepło i magazynować tłuszcz, który jest niezbędny do przetrwania arktycznej zimy. Jak podaje Norweski Instytut Polarny, futro renifera jest brązowe na grzbiecie i jasne na brzuchu. Zimą staje się jaśniejsze niż latem i często wydaje się jasnoszare lub żółtawobiałe. Mięsiste futro sprawia, że nawet wygłodzone zwierzęta wyglądają na grube. Roman Trechciński pisał o reniferach svalbardzkich w książce „Halo, Spitsbergen!”.
„W Murchisonbay oglądamy po raz pierwszy renifery. Są małe, kosmate. Pysk rena przypomina rozgniewanego, zarośniętego starca. Reny nie są płochliwe, można do nich podejść na odległość kilkunastu metrów. Przyglądamy się ciekawie. Reny spitsbergeńskie są najbliższymi krewnymi kanadyjskich karibu i swych syberyjskich braci. W przeszłości stwierdzono nawet wielokrotnie, że renifery przechodziły po morskim lodzie z Syberii na Spitsbergen. Jest to zresztą jednocześnie jedyne wytłumaczenie występowania reniferów na Spitsbergenie. Obecnie bariera lodowa posunęła się znacznie na północ i tego rodzaju wędrówki byłyby już niemożliwe. Reny Spitsbergenu stanowią więc oddzielnie rozwijającą się odmianę. Surowy klimat wywołał w nich z czasem pewne zmiany. Są mniejsze, bardziej kosmate i odporniejsze na zimno”.
Renifer svalbardzki: dieta
W przeciwieństwie do reniferów z kontynentu, które słyną z długich, spektakularnych migracji, renifery svalbardzkie prowadzą raczej osiadły tryb życia. Tereny, po których się poruszają, są ograniczone ze względu na izolację. Mimo to są nomadami przemierzającymi tundrę w poszukiwaniu mchów, porostów i niskich krzewinek – podstawy ich diety. Renifery svalbardzkie są wegetarianami, a ich cykl życia jest nierozerwalnie związany z surowym klimatem Svalbardu. Latem, kiedy tundra rozkwita, renifery korzystają z obfitości, by nagromadzić zapasy tłuszczu. Zimą, kiedy ich świat pokrywa się grubą warstwą śniegu i lodu, renifery muszą polegać na swojej zdolności do przetrwania dzięki zgromadzonym zasobom energetycznym.
Norweski Instytut Polarny na stronie internetowej podkreśla, że dla reniferów ze Svalbardu prawdziwym wyzwaniem jest zmiana klimatu. Jak czytamy na npolar.no „łagodna zima i gorące lato wpływają na dynamikę wzrostu stada w odwrotny sposób. Wzrost temperatury na Svalbardzie może zatem być zarówno pozytywny, jak i negatywny dla reniferów svalbardzkich. Wynik będzie prawdopodobnie zależał od tego, w jakim stopniu dobre warunki letnie wpłyną na kondycję reniferów i tym samym przeciwdziałają negatywnym skutkom zimowych opadów”. Ustawa o środowisku Svalbardu z 2001 roku stanowi, że „florą i fauną na lądzie i w morzu należy zarządzać w taki sposób, aby zachować naturalną produktywność, różnorodność i siedliska gatunku, a także zabezpieczyć dziką przyrodę Svalbardu dla przyszłych pokoleń”.
Renifer svalbardzki stał się jednym z symboli dzikiej i nienaruszonej przyrody archipelagu Svalbard. Jest to również popularny obiekt fotograficzny, przyciągający miłośników przyrody i fotografów z całego świata, którzy pragną uchwycić jego piękno w niepowtarzalnym, arktycznym krajobrazie. Ważne, aby podczas spotkania z reniferem zachować odpowiednią etykietę i szacunek:
- Zachowaj dystans: należy zachować bezpieczny dystans od reniferów.
- Nie karm: karmienie reniferów lub innych dzikich zwierząt jest niebezpieczne, ale może też zaszkodzić zdrowiu zwierząt i zakłócić naturalne procesy ekologiczne.
- Zachowaj ciszę: unikaj gwałtownych ruchów i głośnego zachowania, które mogłyby przestraszyć lub zaniepokoić zwierzęta.
- Nie dotykaj: nie wolno dotykać reniferów, nawet jeśli wydają się łagodne czy ciekawskie.
- Obserwuj z szacunkiem: podziwiaj renifery z daleka, używając lornetki czy aparatu fotograficznego z dobrym zoomem, aby nie zakłócać ich naturalnego zachowania.
- Postępuj zgodnie z lokalnymi przepisami: Svalbard ma swoje przepisy dotyczące ochrony przyrody i dzikich zwierząt. Upewnij się, że je znasz i przestrzegasz tych przepisów.
- Nie zaburzaj środowiska reniferów: nie niszcz roślinności i nie zostawiaj śmieci. Wpływ na środowisko reniferów powinien być minimalizowany.
Renifer svalbardzki jest nie tylko fascynującym przykładem adaptacji do ekstremalnych warunków, ale także przypomnieniem o kruchym pięknie naturalnych ekosystemów. Jego obecność w surowym klimacie Svalbardu świadczy o niesamowitej odporności życia nawet w najbardziej niegościnnych zakątkach naszej planety. Zabezpieczanie jego przyszłości jest obowiązkiem nie tylko naukowców i polityków, ale nas wszystkich, jako globalnej społeczności, która dzieli wspólny dom – Ziemię.
Kontynuuj podróż:
- Życie w świetle ciemności: noc polarna na Svalbardzie
- Przyroda Svalbardu: zwierzęta i rośliny
- „Nie mogłem przestać myśleć o tym, jak wrócić”. Geolog Jakub Witkowski o wyprawie na Spitsbergen w 1997 roku
Zdjęcia: Małgorzata Rosiak
